Seksuele Ontwikkeling

‘In de opvoeding zijn ouders vaak onbewust al een voorbeeld voor hun kinderen als het gaat om seksuele opvoeding. Door de manier waarop ouders met elkaar spreken, respect uitstralen en waardering ten opzichte van elkaar uitspreken, leren ze hun kinderen wat liefde in een relatie is.’

In deze blog zal worden stilgestaan bij de seksuele ontwikkeling en seksuele opvoeding van kinderen tot 12 jaar. De blog is onderverdeeld in verschillende leeftijdscategorieën.

Het idee kan bestaan dat je aan een baby nog geen seksuele opvoeding kan geven. Toch wordt hier al een basis gelegd. Door als ouders te zorgen voor een veilige en vertrouwde omgeving, waarin het kind geborgenheid en liefde ervaart, wordt de basis voor de seksuele opvoeding gelegd. Uit onderzoek blijkt dat kinderen met een onveilige hechting tot de ouders meer moeite hebben met een stabiele intieme relatie (in de toekomst). Hierbij laten ze vaker onveilig seksueel gedrag zien.

Vanaf de peuterleeftijd worden kinderen zich voor het eerste echt bewust van hun lichaam en leren ze de woorden voor hun lichaamsdelen. Als ouder kun je rond deze leeftijd aan je kinderen duidelijk maken dat er een lichamelijk verschil is tussen jongens en meisjes. Dit kan bijvoorbeeld worden gedaan door tijdens het wassen van het kind de lichaamsdelen te benoemen. Zo kan ook een geschikte naam worden aangeleerd voor de geslachtsdelen.

In deze leeftijd ontstaat vaak de fase waarin kinderen koppigheid vertonen en hun wil beginnen te ontwikkelen. In deze fase is het heel belangrijk dat ouders hier goed mee omgaan en dat kinderen niet voortdurend hun zin krijgen. Zo leren ze zichzelf te beheersen en hun behoeften uit te stellen. Deze zelfbeheersing is in het latere leven, zeker ook wat betreft seksuele prikkels, heel belangrijk. Door als ouder hierin het goede voorbeeld te geven en grenzen te stellen, kun je de ontwikkeling van zelfbeheersing ondersteunen. Het toegeven aan dingen en het verwennen van je kind kan juist deze ontwikkeling in de weg staan.

Voor kinderen in de basisschoolleeftijd is het thema seksualiteit nog sterker vergeleken met kinderen van 0-4 jaar, omdat hun wereld steeds groter wordt. Kleuters leren veel van hun omgeving door naar elkaar en de omgeving te kijken. Daarnaast spelen ze ook spelletjes om hun lichaam te ontdekken, zoals vader en moedertje of doktertje. Door reacties van anderen leren kinderen wat wel en niet mag. Ook krijgen kinderen op deze leeftijd duidelijke ideeën over wat jongens- en meisjesgedrag is. Op deze leeftijd komt het vaak voor dat kinderen vragen waar baby’s vandaan komen. Wanneer kinderen deze vragen stellen is dit dan ook een uitnemende kans om de kleuter te vertellen hoe het leven ontwikkelt in de buik van moeder.

Vanaf deze leeftijd kan het ook voorkomen dat je kind vanuit school of het spelen in de speeltuin thuiskomt met platte en scheve uitdrukkingen rondom seksualiteit. Hierbij is het belangrijk om als ouders al in het begin een goede basis te hebben gelegd wat betreft de woorden die worden gegeven aan bijvoorbeeld geslachtsdelen. Wanneer wordt opgemerkt dat het kind deze woorden gebruikt, kan door de ouders hierop worden teruggegrepen.

In de leeftijd van 6 tot 9 jaar leren kinderen steeds meer en beter de sociale regels. Ook schaamte komt hierbij kijken. Dit uit zich bijvoorbeeld in het op slot doen van de wc-deur of een handdoek om zich heen doen bij het omkleden. Dit schaamtegevoel is een wezenlijk onderdeel van de seksuele opvoeding. Dit gevoel biedt namelijk een zekere bescherming. Als ouders heb je invloed op de ontwikkeling van dit schaamtegevoel. Wanneer de omgang hierin te vrij is, heeft dit tot gevolg dat kinderen weinig tot geen schaamtegevoel ontwikkelen. Wanneer deze omgang te ‘preuts’ is en er te geheimzinnig wordt gedaan over alles wat te maken heeft met seksualiteit, zal dit leiden tot een ongezonde situatie en een belemmerende ontwikkeling.

In deze leeftijdsfase gaan kinderen ook steeds meer vragen stellen over seksualiteit. Er kunnen vragen ontstaan over hoe de baby uit de buik komt, en hoe deze er überhaupt in komt. Wanneer er in de eerste jaren een veilige basis en sfeer is gecreëerd, is er voor de kinderen ruimte om deze vragen te stellen aan hun ouder(s). In deze fase kunnen kinderen ook via sociale media of via andere manieren op zoek gaan naar antwoorden op hun vragen over seksualiteit. Het is dus belangrijk om als ouder steeds vanuit een veilige sfeer het gesprek rondom seksualiteit aan te gaan om zo antwoorden de geven op deze vragen. Kinderen zijn in deze leeftijd namelijk geïnteresseerd in controleerbare feiten en verhalen. Kinderen stellen deze vragen om hun grenzen te verkennen.

Ook worden kinderen in deze leeftijd zich steeds meer bewust van het verschil tussen jongens en meisjes en in deze fase passen kinderen regelmatig daar hun gedrag op aan. Jongens zullen daardoor meer met jongens optrekken en meisjes met meisjes. Vanhier uit komt dan ook voor dat jongens neerkijken op meisjes en andersom. Hierin is het belangrijk om als ouders grenzen te stellen en je kinderen de gelijkwaardigheid tussen jongens en meisjes bij te brengen.

Vanaf de 10-jarige leeftijd begint de puberteit en vinden er behoorlijk wat lichamelijke veranderingen plaats bij jongens en meisjes. Het is van groot belang dat kinderen vóór het ontstaan van deze ontwikkelingen door hun ouders op de hoogte zijn gebracht van de gebeurtenissen die hen staan te wachten. Zo zijn de meisjes voorbereid op hun eerste menstruatie en de jongens op hun eerste zaadlozing. In deze fase is het belangrijk om de openheid over seksuele gevoelens ruimte te geven. Het is hierin belangrijk dat ouders het positieve blijven benadrukken. Zo kun je als ouder ervoor kiezen om de eerste menstruatie of zaadlozing te vieren. Tot slot is seksuele opvoeding dus een heel belangrijk deel van de opvoeding, waarin veel van ouders gevraagd wordt. Belangrijk hierbij blijft dat de ouder een eerlijke en kwetsbare opstelling heeft en open blijft staan voor het gesprek met hun kind.

Heeft u/hebben jullie moeite, of ervaart u problemen met de opvoeding van uw kind(eren) en heeft u behoefte aan hulp en ondersteuning? Neem dan gerust contact op met Deviaa voor een intakegesprek, dan hopen wij u verder te kunnen helpen.

In de volgende blog (die later deze maand verschijnt), zal verder ingegaan worden op het onderwerp seksualiteit met een blog over seksueel misbruik. Bent u geïnteresseerd? Houdt dan de website in de gaten!

Irene Fortuijn

Psycholoog i.o.