20 november is de dag van de rechten van het kind. In het Burgerlijk Wetboek is een wet opgenomen die vaststelt dat elk kind recht heeft op een geweldloze opvoeding. Een geweldloze opvoeding betekent onder andere dat het kind niet mishandeld wordt. Helaas wordt echter niet altijd voldaan aan dit recht. In de Wet op de Jeugdzorg wordt kindermishandeling gedefinieerd als elke vorm van bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard tussen volwassenen en het kind. De interactie bevat geweld of is op een andere manier bedreigend voor het kind, waardoor het kind ernstig fysiek of mentaal beschadigd kan worden. In deze blog zal het gaan over kindermishandeling en de gevolgen van kindermishandeling voor het kind.
Er zijn verschillende manieren waarop kinderen mishandeld kunnen worden:
- Seksueel misbruik: onder seksueel misbruik valt misbruik, aanranding of het toelaten ervan. Dit gedrag wordt opgedrongen aan het kind door anderen, meestal volwassenen, maar soms zelfs door andere kinderen. Als u hier meer over wilt weten, kunt u de blog van afgelopen juli hier lezen;
- Fysieke mishandeling: alle opzettelijke lichamelijke mishandelingen. Dit kan ook met behulp van een voorwerp of wapen;
- Emotionele mishandeling: dit gebeurt vaak verbaal, zoals verbaal dreigen, uitschelden, kleineren etc.;
- Fysieke verwaarlozing: bij deze vorm voorzien ouders niet in de fysieke basisbehoeften van het kind, zoals eten en drinken;
- Emotionele verwaarlozing: de ouders voorzien niet in de emotionele basisbehoeften van het kind, denk bijvoorbeeld aan positieve aandacht;
Bovenstaande vormen kunnen ook gecombineerd voorkomen.
Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat veel ouders hun kind wel eens een pedagogische tik geven als ze niet gehoorzamen. Ouders lijken deze pedagogische tik vaak in te zetten om het kind te leren zich aan te passen aan de regels. Echter in de Nederlandse wet is vastgelegd dat het kind, naast het recht om voor geweld te worden beschermd, ook het recht heeft om te moeten leren zich te gehoorzamen en zich aan te passen.. Vaak is het voor ouders moeilijk om de grens tussen een pedagogische tik en kindermishandeling scherp te houden. Het Nederlandse Jeugd Instituut geeft verschillende punten om een onderscheid te kunnen maken.
Een pedagogische tik wordt kindermishandeling als:
- .. het vaak gebeurt;
- .. de ernst ook binnen het eigen gezin als buitenproportioneel wordt gezien;
- .. het zich richt op één bepaald kind;
- .. het niet wordt gebruikt op een pedagogisch moment, maar om de woede van de ouder(s) te bekoelen;
Uit Leids onderzoek is gebleken dat per jaar minstens 3% van de kinderen in aanraking komt met mishandeling. Deze prevalentie van 3% is een ondergrens, omdat niet alle gevallen van mishandeling bekend zijn. Er is schaamte aanwezig bij slachtoffers en daders van mishandeling, waardoor de mishandeling niet altijd aan het licht komt. De ondergrens van 3% blijft redelijk stabiel door de jaren heen. De vorm die daarbij het meeste voorkomt is emotionele verwaarlozing.
Slachtoffers van kindermishandeling zijn vaak kwetsbaar en boos en hebben een verhoogde kans op angst en depressie. Kinderen die zelf agressief behandeld zijn, kiezen er sneller voor om agressief te handelen. Dit agressieve handelen kan richting anderen, maar ook richting henzelf zijn. Agressief handelen richting zichzelf kan zich bijvoorbeeld uiten in automutilatie of zelfmoordpogingen. Bij agressief handelen richting anderen kan gedacht worden aan mishandeling van anderen en (seksueel) risicogedrag. Naast een verhoogde kans op agressief handelen hebben slachtoffers ook vaak een negatief zelfbeeld. Mede hierdoor kunnen slachtoffers van kindersmishandeling moeilijkheden ervaren met het aangaan van relaties. Ook kan een negatief zelfbeeld een verhoogde kans geven op de ontwikkeling van angsten, depressies, verslavingen of eetstoornissen.
Hoeveel schade door mishandeling aangericht wordt, is afhankelijk van hoeveel liefde het kind ook heeft ervaren.
Als er iemand was waar het kind naartoe kon met zijn pijn en verdriet, zijn de gevolgen vaak minder erg, dan wanneer het kind de pijn en het verdriet altijd moest onderdrukken.
Voor slachtoffers van mishandeling is het belangrijk om te leren dat de mishandeling niet hun schuld is. Iemand anders heeft namelijk zijn of haar macht gebruikt om een gewelddadige of bedreigende interactie met hen te hebben. De schuld ligt dan ook bij het mishandelende of verwaarlozende gedrag van de dader en niet bij het slachtoffer. Soms lukt het slachtoffers van mishandeling niet om hun verdriet en woede zelf te verwerken. Om niet levenslang met de gevolgen van de mishandeling te moeten blijven kampen, is er juist dan ook professionele hulp beschikbaar om daarbij te helpen.
Toch is het ook belangrijk om oog te hebben voor daders van kindermishandeling. Daders van kindermishandeling handelen meestal vanuit eigen onvermogen of zeer. Zij zijn vaak zelf ook tekort gekomen als kind of hebben bepaalde onderliggende stoornissen. Veel van deze mensen zouden graag op een andere manier omgaan met hun kind, maar zitten vast in een negatieve spiraal, waaruit ze zelfstandig niet los kunnen komen. In deze spiraal is hun manier van handelen schadelijk voor henzelf en voor het kind. Dit maakt het erg belangrijk dat deze spiraal doorbroken wordt. Als dit niet alleen lukt is hiervoor eveneens professionele hulp nodig en beschikbaar om te helpen en te ondersteunen.
Heeft u of iemand die u kent mishandeling meegemaakt en zou u ondersteuning willen? U kunt altijd contact opnemen met Deviaa voor een intakegesprek. Wij kijken graag of wij u verder kunnen helpen en iets voor u kunnen betekenen.
Berthilde Mulder
Psycholoog i.o.