Burn-out?

Burn-out?
Spanningen horen bij het leven. Een beetje spanning is vaak prettig en zet onze aandacht op scherp. Maar je kunt je onprettig gaan voelen als er te veel spanning is en als het te lang duurt. 

Soms is het leven ineens veel zwaarder: je ervaart een hoge werkdruk en/of veel stress tijdens je werk. Ook kan het gebeuren dat er (aanhoudende) problemen zijn in de privé-sfeer of dat je minder steun krijgt vanuit je omgeving. Soms blijkt je valkuil ‘teveel tegelijk willen’ je op te breken of wordt er al langere tijd teveel van je gevraagd,  bijvoorbeeld wanneer er sprake is van een aanhoudende hoge werkdruk. Ook kunnen er levensgebeurtenissen zijn die veel van je vragen. Dit zijn zomaar wat omstandigheden die ervoor kunnen zorgen dat het leven zwaar valt. 

Als je leven langere tijd te druk of te zwaar is, kan dit leiden tot problemen. Je verliest het overzicht en raakt de grip op de situatie kwijt. Je krijgt psychische en lichamelijke klachten waardoor je niet meer normaal kunt functioneren. Vaak zijn er verschillende omstandigheden, die bij elkaar teveel extra spanning geven. Er gebeurt dan teveel tegelijk, waarbij de tijd ontbreekt om het allemaal goed te verwerken. Een vuistregel die men hierbij weleens hanteert, is dat een mens niet meer dan 3 belangrijke levenstaken of levensgebeurtenissen tegelijk aankan. 

De klachten die hiermee gepaard gaan, uiten zich meestal zowel op psychisch als op lichamelijk gebied. Bij psychische klachten herken je wellicht de volgende kenmerken:

- Hevige moeheid en een uitgeput gevoel: je hebt nergens meer zin in en hebt moeite met denken, onthouden en concentreren;
- Het gevoel van controleverlies; er komen zo veel problemen op je af dat je het gevoel hebt dat je de grip verliest;
- Piekeren;
- Gespannenheid en een gevoel van innerlijke onrust;
- Prikkelbaarheid (kort lontje);
- Een opgejaagd gevoel;
- Angst voor/gevoelens van falen of mislukken;
- Niet tegen drukte of herrie kunnen;
- Slaapproblemen (moeite met in- of doorslapen door piekergedachten);
- Snel tot emotionele uitbarstingen komen (huilen of woede-uitbarstingen).

Lichamelijk ervaar je mogelijke de volgende klachten:
- Lichamelijke moeheid: elke stap is teveel, je krijgt het ene been niet meer voor het andere;
- Hoofdpijn;
- Duizeligheid;
- Pijn op de borst;
- Hartkloppingen;
- Maagklachten of buikpijn.

Duren jouw klachten langer dan 6 maanden en voel je jezelf vooral erg moe en uitgeput? Dan heb je een burn-out. ‘Burn-out’ is een psychologische term voor het gevoel opgebrand te zijn, waardoor men geen energie of motivatie meer kan vinden voor de dagelijkse taken. In de officiële medische omschrijving van burn-out worden drie aspecten genoemd: 1. Er is sprake van uitputting (fysiek en emotioneel). 2. Men heeft een bepaald cynisme zich eigen gemaakt (zoals gevoelens van distantie ten aanzien van werk en collega’s). 3. Men ervaart zichzelf als minder competent (Dit wordt bijvoorbeeld geuit als een laag zelfbeeld en weinig vertrouwen in het eigen kunnen).Kort gezegd houdt een burn-out in dat je langere tijd meer hebt geïnvesteerd (veelal in sociaal/emotionele zin) dan dat je er resultaat van hebt gezien. Het is dus eigenlijk hetzelfde als bij een bedrijf waarvan de inkomsten teruglopen en de uitgaven toenemen. Zo’n bedrijf raakt in financiële nood of gaat failliet. Bij jou raakt je emotionele en lichamelijke huishouding in nood, of gaat failliet. 

De oorzaak van een burn-out kan in verschillende levensgebieden liggen. Je kunt bijvoorbeeld last krijgen van werkstress wanneer je op het werk voor langere tijd in een negatieve situatie zit, waarin het niet tot een oplossing komt. Zijn er thuis langere tijd in toenemende mate onderlinge spanningen, waarbij geen uit- of doorzicht is op een goede oplossing? Dan kun je last krijgen van spanningsklachten en stress. 

Een burn-out komt het meeste voor bij jongvolwassenen, harde werkers, perfectionisten en mensen die geen 'nee' kunnen zeggen. Een burn-out gaat ook verder dan de ‘gewone overspannenheid’ die zich herstelt wanneer men een aantal weken rust neemt. Vergelijk dit met bijv. het uitrekken van een elastiekje: Bij overspannenheid is de rek wat uit het elastiek. Als je het even met rust laat, zal de elastische rek er vanzelf weer in komen. Bij burn-out is het elastiekje geknapt. Het elastiekje kan nog steeds aan elkaar geknoopt worden en bruikbaar zijn, maar er is een blijvende ‘zwakke plek’. 

Daarom is het heel belangrijk om er bij aanhoudende stressklachten op tijd bij te zijn. Hoe langer je wacht, hoe groter en -in veel gevallen- hoe meer blijvend de schade. Coaching- of behandelingssessies zijn in eerste instantie altijd gericht op herstel van verloren krachten en energie, in tweede instantie op het opmaken van je energiebalans en in derde instantie op concrete gedachten- en gedragsverandering in het dagelijks leven. Ook begeleiding naar het re-integreren in werk etc. hoort bij dit laatste deel. 

Mijn ervaring is dat je er -in veel gevallen- met meer levenswijsheid uitkomt dan je had toen je ‘erin ging’. Je leert dingen over jezelf, doet inzichten op en wordt je bewust van niet helpende gedachtenpatronen, gedragingen etc. die je energie ongemerkt al die jaren hebben weggezogen. Soms komt er na het begeleidingstraject een totale omslag in de carrière of levenskoers. Het mogen meemaken van deze veranderingen en processen met je cliënt, maakt het werk als hulpverlener heel boeiend en mooi.

Gerdien van Wijk

Psychosociaal en Gedragstherapeut