Als vader en moeder bouw je met je kind(eren) een ouder-kindrelatie op. Een ouder-kindrelatie is een relatie waarin de ouder en het kind elkaar wederzijds beïnvloeden. De ouder-kind relatie is van belang voor alle volgende of andere relaties die het kind legt. De ervaringen die het kind opdoet in deze ouder-kindverhouding vormt de basis van de schema’s die het kind gebruikt om met anderen in zijn of haar omgeving nieuwe relaties te leggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan relaties die het kind aangaat met klasgenoten en vriendjes/vriendinnetjes.
Om het onderwerp ouder-kindrelatie wat te specificeren, zal in deze blog vooral worden gekeken naar de invloed en input van ouders binnen de ouder-kindrelatie. Kenmerken van het kind die zouden kunnen bijdragen aan de beïnvloeding van de ouder-kindrelatie (zoals temperament en eventuele stoornissen) worden in deze blog niet verder besproken.
Een positieve ouder-kindrelatie wordt gekenmerkt door warmte, acceptatie, positieve communicatie en een veilige hechting tussen de ouder en het kind. Deze aspecten zullen een beschermend en daarmee positief effect hebben op de ontwikkeling van een kind.
Voorbeelden hiervan zijn:
- Een verkleinde kans op middelengebruik en risicovol seksueel gedrag;
- Hogere academische prestaties, hogere psychosociale competenties en een betere geestelijke gezondheid.
Uit onderzoek is gebleken dat moeders twee tot drie keer zoveel tijd doorbrengen met hun kinderen dan dat vaders doen. Hierdoor hebben kinderen gemiddeld genomen vaak een warmere band met hun moeders, wat vervolgens weer zorgt voor een positief effect op de moeder-kind relatie.
Naast het grote belang van een positieve moeder-kind relatie is ook de relatie tussen vader en kind uitermate belangrijk voor de ontwikkeling van het kind. De betrokkenheid en aanwezigheid van de vader draagt bij aan onder andere het behalen van persoonlijk succes op latere leeftijd van het kind. Voor dochters is de betrokkenheid van hun vaders nog eens extra belangrijk. Zo zijn dochters met een betrokken vader op latere leeftijd over het algemeen zelfstandiger, weerbaarder en zijn ze beter in staat om een emotionele en intieme relatie aan te gaan. Daarnaast kan een positieve vader-kind relatie ook bijdragen aan het verminderen van internaliserend (problemen naar binnen keren) en externaliserend (problemen naar buiten keren) gedrag bij kinderen. Tot slot blijkt er sprake te zijn van een samenhang tussen een positieve vader-kind relatie en minder schooluitval in de schoolloopbaan van het kind.
Zoals eerder beschreven, is de ouder-kind relatie van groot belang voor de ontwikkeling van het kind. Zo ook voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Uit onderzoek bleek het volgende: kinderen waarbij sprake is van een minder goede ouder-kindverhouding en die regelmatig conflicten met hun ouders hebben, gaan bij het ouder worden minder vaak relaties aan met een eventuele partner. Daarnaast ervaarden deze jongeren ook een hoger niveau van sociaal-emotionele problemen, depressie, angst en ontevredenheid over het leven tijdens de midden-volwassenheid. Een negatieve ouder-kind relatie kan dus bijdragen aan allerlei problemen in het verdere leven van het kind.
Risicofactoren ouder-kindrelatie
Er zijn allerlei risico’s die kunnen zorgen voor spanningen in de relatie tussen ouders en hun kinderen. Wanneer gekeken wordt naar oorzaken binnen de opvoeding die de relatie tussen ouders en hun kinderen op een negatieve manier kunnen beïnvloeden, kunnen enkele risicofactoren worden benoemd.
Deze zijn onder andere:
- Psychische problemen bij de ouder en opvoedingsonzekerheid; die het ouderschap negatief kunnen beïnvloeden, wat daarmee de relatie tussen de ouder en het kind kan verstoren. Bijvoorbeeld wanneer moeder een burn-out heeft, heeft ze meer tijd nodig om tot rust te komen, waardoor ze (emotioneel) minder beschikbaar kan zijn voor haar kind;
- Verder kunnen gebeurtenissen waarbij een lange scheiding tussen de ouder en het kind plaatsvindt, bijdragen aan een verstoring in de ouder-kindrelatie. Denk hierbij aan een ziekenhuisopname of na het plaatsvinden van een (echt)scheiding;
- Verder kan het vaak voorkomen van conflicten tussen ouders die in het bijzijn van de kinderen plaatsvinden bijdragen aan een kwaliteitsvermindering van de ouder-kindrelatie. Wanneer de kwaliteit van de relatie tussen beide ouders laag is en er sprake is van conflicten, zorgt dit vaak voor spanning en boosheid tussen de ouder en het kind wat leidt tot een verslechtering van de verhouding tussen ouder en kind.
Versterking ouder-kindrelatie
Gelukkig bestaan er naast verstorende kenmerken ook factoren en tips die kunnen worden ingezet om de kwaliteit van de ouder-kindrelatie te versterken. Zo kan de ouder-kind relatie worden versterkt door bijvoorbeeld het vermogen van ouders om te mentaliseren en te reflecteren. Dat wil zeggen dat de ouders in staat zijn om zich te verplaatsen in het kind en te weten dat het kind mogelijk iets anders kan voelen en ervaren dan dat zij dat zelf voelen. Praktische voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld je kind troosten wanneer het huilt, stilstaan bij de gevoelens van het kind en deze uit te spreken door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Dat vind je niet leuk, het maakt je boos. Dat begrijp ik!...’ en het vervolgens even te laten landen.
Verder is de aanwezigheid van veel sociale steun een beschermende factor in het gezin, wat bijdraagt aan de versterking van de ouder-kindrelatie. Ook de sensitiviteit van de ouder richting het kind is belangrijk. Dit houdt in dat de ouder ziet en verwoord wat het kind denkt/voelt/wil. Denk hierbij bijvoorbeeld aan snel en passend reageren op de signalen die je kind afgeeft. Dit houdt overigens niet in dat het kind altijd zijn of haar zin krijgt. Het gaat hier om het liefdevol grenzen stellen voor je kind.
Een laatste praktische tip om de relatie met je kind te kunnen versterken is het geven van knuffels. Een familietherapeut zei eens: ‘We hebben 4 knuffels per dag nodig om te overleven. We hebben er 8 nodig voor stabiliteit en we hebben er 12 nodig voor groei.’
Wilt u meer weten of heeft u vragen over de relatie met uw kind? Neem gerust contact met ons op!
Irene Fortuijn
Psycholoog in opleiding
Leestip:
Wilt u meer weten of heeft u vragen rondom de opvoeding en het ondersteunen van uw kind, ook wanneer er bij uw kind(eren) sprake is van gedragsproblematiek? In het boek ‘HELP, het brusje is normaal’ geeft Thea Vossen duidelijk aan de hand van voorbeelden antwoord op deze vragen.
Het boek is op te vragen via ons secretariaat!