Een puber in huis kan het hele gezin op scherp zetten. De verhoudingen veranderen, de puber lijkt niet corrigeerbaar en ouders zitten soms met de handen in het haar. U kan zich gaan afvragen wat een normale schermtijd is, waarom de cijfers achterblijven en waarom de grote mond steeds vaker opduikt. Deze nieuwe fase in het leven van uw kind brengt onvermijdelijk uitdagingen met zich mee. Dit alles is onderdeel van het natuurlijke losmaakproces, waarin uw puber steeds meer zelfstandigheid zoekt. Hoe blijft u, ondanks de stormachtige emoties en veranderingen, toch in gesprek met uw puber?
Fasen van de pubertijd
Om te leren hoe u beter in contact blijft met uw puber is het ook goed om te weten hoe de pubertijd er nu eigenlijk uitziet. Wanneer u de pubertijd beter begrijpt kunt u namelijk ook beter inspelen op uw puber. Nu is de pubertijd onder te verdelen in drie fasen die ieder een afzonderlijke aanpak vereisen.
1. Fase 1 van 12 tot 14 jaar.
Een jonge puber ontwikkelt zich vooral op lichamelijk en seksueel gebied. Ze gaan experimenteren met hun lichaam, bijvoorbeeld met make-up, haarstijl of kleding. De opkomst van geslachtshormonen zoals testosteron en oestrogeen zorgt niet alleen voor lichamelijke veranderingen, maar beïnvloedt ook de hersenstructuren en het gedrag. Hierdoor ontstaat een verhoogde gevoeligheid voor beloning, een neiging tot risicovol gedrag en meer stemmingswisselingen. Daarnaast ontwikkelt het sociale deel van het brein, waardoor pubers gevoeliger worden voor de mening van leeftijdsgenoten en elkaar beïnvloeden in gedrag, kleding en interesses. Meisjes liggen in deze fase vaak één tot twee jaar voor op jongens; de jongens compenseren dit door stoer gedrag te vertonen en zich volwassener voor te doen. Omdat jongens en meisjes in deze fase verschillend ontwikkelen, zoeken ze doorgaans gezelschap van het eigen geslacht. In deze fase is het als ouder belangrijk om duidelijk leiding te geven en te begeleiden. Het stellen van regels en grenzen is heel belangrijk.
2. Fase 2: van 14 tot 16 jaar.
Tussen 14 en 16 jaar verandert de dynamiek: de wereld buiten huis trekt meer, en de mening van leeftijdsgenoten krijgt zwaarwegende invloed. Uw puber sluit zich steeds meer af en zoekt steun bij vrienden, waardoor de gesprekken met u minder vanzelfsprekend worden. Jongens halen hun achterstand in en komen op gelijke hoogte met meisjes, wat leidt tot meer gemengde vriendschappen en interesse in relaties. Deze fase, gekenmerkt door onzekerheid en een sterk verlangen naar zelfstandigheid, zorgt ervoor dat pubers in deze fase het minste aan hun ouders vertellen. Daarom is het in deze fase belangrijk dat ouders onderhandelen en samen zoeken naar een middenweg, zodat de belangrijke kaders wel blijven bestaan, maar er toch ruimte is voor eigen inbreng.
3. Fase 3: vanaf 16/17 jaar
Wanneer uw puber 16 of 17 wordt, komen ze in de laatste fase terecht. U merkt dat uw puber nu zelf verantwoordelijkheden oppakt, eigen doelen stelt en gesprekken met u op een meer gelijkwaardige basis voert. De puber krijgt bovendien meer zelfvertrouwen; ze hebben geleerd van hun ervaringen en durven meer hun eigen koers te varen. Bovendien ontwikkelt de puber nu een intern normen- en waardenkader. Ze zijn in deze fase dan ook minder afhankelijk van de mening van leeftijdgenoten en gaan meer waarde hechten aan het sluiten van duurzame vriendschappen. Uw rol verschuift naar die van adviseur en vertrouwenspersoon, want strikte verboden werken niet meer.
Grenzen en zelfstandigheid in de puberteit
Een essentieel onderdeel van de pubertijd is het ontwikkelen van autonomie. In het begin worden regels door u bepaald, maar tegen het einde moet uw puber eigen keuzes kunnen maken en verantwoordelijkheid kunnen nemen. Dit losmaakproces gaat vaak gepaard met opstandigheid, omdat de puber een eigen levenspad en sociale rol zoekt. Dit proces kan spannend zijn voor een puber. Het is daarom het belangrijkste om als ouders in de pubertijd grenzen en zekerheid te bieden. Wanneer u als ouder te strenge normen en waarden oplegt, krijgt uw puber niet de ruimte om die zelfstandigheid te verwerven en wordt elk gedrag al snel als fout beoordeeld. Aan de andere kant, wanneer er te weinig duidelijke richtlijnen zijn, ontbreekt de noodzakelijke houvast, waardoor uw puber geen eigen grenzen leert kennen. Dit kan leiden tot een onvoorspelbare situatie waarin grenzen uiteindelijk niet meer worden geaccepteerd en de adolescent zich zeer angstig gaat voelen. Ze gaan hun eigen grenzen bepalen en zullen uw gezag op een gegeven moment niet meer accepteren. Steek uw licht is op bij andere ouders om te zien of u uw kind genoeg houvast geeft of juist teveel.
Open communicatie
U kunt in deze turbulente tijden een aantal praktische tips toepassen. Zorg bijvoorbeeld voor een open klimaat waarin uw puber zich altijd veilig voelt om met u te praten, zonder angst voor veroordeling. Neem regelmatig de tijd voor gezamenlijke activiteiten, of het nu gaat om een wandeling, samen koken of simpelweg een moment van stilte tijdens het eten. Zorg dat u elkaar kunt spreken over zowel de alledaagse dingen, als de dingen waar uw puber mee zit. Wanneer u merkt dat een discussie dreigt te escaleren, probeer dan even afstand te nemen en de situatie later, in alle rust, opnieuw te bespreken. Soms is het effectiever om even niet te reageren op provocerend gedrag, zodat uw kind leert dat dergelijke tactieken geen vruchten afwerpen.
Consistentie en structuur
Bovendien is het belangrijk dat u consequent blijft in het hanteren van regels en afspraken. Een stevige structuur biedt niet alleen houvast, maar helpt uw puber ook om te ontdekken waar de grenzen liggen. Het is een fijne balans: een te strenge aanpak kan verstikkend werken, terwijl een te losse structuur juist tot onvoorspelbaarheid leidt. Houd vast aan de basisregels, maar wees ook bereid om in gesprek te gaan over kleine aanpassingen wanneer daar ruimte voor is. Als u pubers nadat ze lang zeuren de zin geeft, zullen ze steeds vaker en steeds intensievere wapens ter hand nemen, maar ook onzeker of angstig worden. Consistentie is dus heel belangrijk.
Uw rol als ouders
Het is ook van belang om uw eigen rol als ouder helder te definiëren. Vorm als ouders samen een sterk front, zodat uw puber niet de gelegenheid krijgt om u tegen elkaar uit te spelen. Kan je het als ouders onderling niet met elkaar eens worden? Zorg dan dat één van de ouders in een conflict met het kind de leiding neemt. Zorg bovendien dat er respect is in de communicatie: laat het niet toe dat u wordt uitgescholden, of dat er op een respectloze manier met u wordt gesproken. Geef altijd kritiek op gedrag in plaats van op de persoon, en wees niet te snel met negatieve beoordelingen. Weet ook dat complimenten beter werken dan kritiek: goed gedrag moet aangemoedigd worden. Wanneer er namelijk positieve aandacht volgt op gedrag, zal dit zeker vaker voortkomen. Wanneer een puber goed handelt, geef daar dan positieve feedback op!
Delen van ervaringen
Ervaring is de beste leermeester, en al uw jaren als ouder dragen waardevolle lessen in zich. Wees niet bang om uw eigen fouten en successen te delen met uw puber; het delen van uw eigen verhalen kan een brug slaan tussen jullie en de kloof verkleinen die soms ontstaat in deze periode van groei. Door uw eigen kwetsbaarheid te tonen, geeft u uw kind de ruimte om ook eerlijk te zijn over zijn of haar gevoelens en twijfels.
Onderhandelen, belonen en straffen
Bij het maken van afspraken kan het soms goed zijn om te onderhandelen met uw kind. Een afspraak die door onderhandelen tot stand is gekomen wordt beter nageleefd dan een opgelegde afspraak. Beloning is beter dan straf. Door goed gedrag te belonen geeft u op een positieve manier grenzen aan. U kunt een beloning geven in geld, privileges, meer tijd met vrienden of gezamenlijk iets leuks doen. Bijvoorbeeld; Als je nu je huiswerk doet, dan mag je vanavond naar je vrienden toe. Geef ook passende straffen. Pest uw kind een ander kind? Straf hem dan door hem zijn excuses aan te laten bieden aan het kind. Drinkt uw kind teveel alcohol? Laat dan bijvoorbeeld een filmpje zien waarin de gevolgen van overmatig alcoholgebruik te zien zijn. Steelt uw kind iets? Laat ze het terugbrengen en de boete zelf betalen.
De puberteit is een fase vol snelle ontwikkeling en zelfstandigheidsdrang. Door duidelijke regels, open communicatie en wederzijds respect blijft u in gesprek met uw tiener. Beloon positief gedrag, deel eigen ervaringen en geef zelf het goede voorbeeld. Zo blijft u, ondanks de stormachtige emoties, een belangrijk houvast voor uw puber. Heeft u behoefte aan hulp en ondersteuning? Dan kunt u altijd contact opnemen met Deviaa voor een intakegesprek. Graag helpen wij u verder.
Deze website gebruikt cookies. Door gebruik te maken van deze website, geeft u aan akkoord te zijn met het gebruik van cookies. Lees meer
