Header Team Deviaa

Eenzaamheid

24-01-2023

Veel mensen voelen zich wel eens eenzaam. Naar schatting heeft ongeveer één op de drie volwassenen last van matige (20 %) of zelfs ernstige (10 %) eenzaamheid. Vaak is niet aan iemand te zien of diegene eenzaamheid ervaart. Praten over eenzame mensen in de straat is makkelijk, maar zeggen dat je je zelf eenzaam voelt, voelt kwetsbaar en dat doen veel mensen niet. Op eenzaamheid rust een taboe, het is een verborgen probleem. In deze blog wordt in de eerste plaats ingegaan op wat eenzaamheid is, maar ook worden verschillende typen eenzaamheid beschreven, mogelijke oorzaken van eenzaamheid en worden er manieren besproken waarop je om kan gaan met eenzaamheid.

Wat is eenzaamheid?

De mens is een sociaal wezen. Een mens heeft het nodig in verbinding te staan met anderen om zich te ontwikkelen en een identiteit te vormen. Het hebben van relaties met andere mensen biedt de mogelijkheid zich met anderen te vergelijken, het geeft nieuwe perspectieven en helpt bij het bepalen van de normen en waarden waarnaar men wil leven. 

Waardering en erkenning van andere personen geven het leven betekenis. Maar de fundamentele menselijke behoefte aan betekenisvolle verbinding met anderen kan niet op elk moment in het leven worden vervuld. Elk persoon ervaart om deze reden weleens het gevoel van eenzaamheid. Dit is een onvermijdelijk aspect van het leven.

Eenzaamheid is anders dan ‘alleen zijn’.

Iedereen ervaart eenzaamheid weer anders. Sommige mensen ervaren de eenzaamheidsgevoelens heel heftig en intens, anderen voelen zich zo nu en dan een beetje eenzaam, maar waar iedereen zich in zal herkennen is dat eenzaamheidsgevoelens om de hoek komen kijken als de sociale relaties die iemand heeft anders zijn dan dat diegene zou willen dat ze zijn. Vaak wordt er diepgang in de relaties gemist, of gewoon het hebben van contact met anderen en het gevoel van mensen om je heen te hebben die jou echt zien. Eenzaamheid is anders dan ‘alleen zijn’. Mensen die altijd veel mensen om zich heen hebben en helemaal niet eenzaam lijken, kunnen toch de negatieve emotie van eenzaamheid ervaren. Het verschil tussen ‘eenzaamheid’ en ‘alleen zijn’ is dat ‘alleen zijn’ een objectief feit is dat niet per se als negatief hoeft worden ervaren. Dat iemand alleen is wil niet zeggen dat iemand zich ook eenzaam voelt.

De mens is een sociaal wezen. Een mens heeft het nodig in verbinding te staan met anderen om zich te ontwikkelen en een identiteit te vormen.

Vijf dimensies van eenzaamheid

Eenzaamheid kan op verschillende manieren ervaren worden. Er kunnen vijf dimensies onderscheiden worden. 

  • Emotionele nood: Het ervaren van een knagende pijn, gekwetstheid en ongerustheid. Deze gevoelens kunnen komen doordat je je zorgen maakt om de kwaliteit van de relaties die je met anderen hebt of het ontbreken van contacten. 
  • Sociaal onvermogen of vervreemding: Je bent bang niet goed genoeg te zijn en je voelt je genegeerd en niet belangrijk. 
  • Interpersoonlijke isolatie: Je denkt dat je door niemand geliefd bent. Dat niemand het echt belangrijk vindt of je er wel of niet bent en dat je geen betekenisvolle hechte of romantische relaties hebt.
  • Zelfvervreemding: Het gevoel alsof je lichaam en geest gescheiden zijn. Dit wordt gezien als een beschermingsmechanisme, waardoor je de pijn van de eenzaamheid niet voelt. Je sluit je er als het ware voor af. 
  • Groei en ontdekking: Hier gaat het om de mogelijkheid je te kunnen ontwikkelen doordat je de ervaring van eenzaamheid meemaakt. Het kan dat je erachter komt dat je veerkrachtiger bent dan je dacht of dat je bepaalde relaties door een nieuwe bril gaat zien en weer gaat waarderen.

Oorzaken van eenzaamheid

Eenzaamheid is niet zeldzaam of raar. De meeste mensen ervaren eenzame momenten in hun leven. Toch is de gedachte “Wat is er mis met mij?” een gedachte die mensen vaak in verband brengen met hun eenzaamheid. Er zijn veel redenen die eenzaamheid kunnen veroorzaken. Denk aan ingrijpende gebeurtenissen zoals het overlijden van een dierbare, een scheiding, een ernstige ziekteperiode, pensionering of een verhuizing naar een andere regio. Dit zijn situationele vormen van eenzaamheid die na verloop van tijd vaak weer overgaan of over kúnnen gaan door nieuwe contacten of het zoeken van afleiding. 

Eenzaamheid kan ook chronisch zijn. Het negatieve gevoel is er dan altijd, ongeacht de situatie. In dit geval is er vaak sprake van een te hoge standaard van de kwaliteit die relaties volgens deze persoon zouden moeten hebben. Iemand zou bijvoorbeeld graag willen dat zijn of haar vriendschappen dieper zouden zijn of heeft bepaalde verwachtingen van de partner waar de partner niet aan kan voldoen. Dit kan dan vervolgens voor eenzaamheidsgevoelens in de relatie kan zorgen, omdat degene met eenzaamheidsgevoelens een diepe verbinding of erkenning mist. Er kan dan niet aan een bepaalde hoge standaard of verwachting voldaan worden, wat zorgt voor een chronisch gevoel van eenzaamheid. Ook karaktereigenschappen of persoonlijke kenmerken van een persoon kunnen een rol spelen, die ervoor zorgen dat een persoon moeite ervaart in het aangaan van contacten en het verbinding maken met anderen, terwijl het verlangen er wel is. Er zijn veel redenen die ervoor kunnen zorgen dat iemand moeite ervaart in het maken van verbinding met anderen. Het kan dat iemand van nature onzeker is of dat is geworden door eerdere ervaringen en zich daardoor snel te veel voelt of zichzelf niet leuk of interessant genoeg vindt om contact te maken met een ander. Ook mensen met een introverte persoonlijkheid zouden hier tegenaan kunnen lopen. Daarnaast herkennen mensen met autisme zich vaak in het feit dat het lastig is om vriendschappen op te bouwen. De persoonlijkheidskenmerken die iemand heeft kunnen iemand in de weg staan om actief te handelen in het contact maken met anderen en hierbij het initiatief te nemen. Dit zorgt ervoor dat iemand misschien weinig vriendschappen heeft en daar misschien zelfs ook wel heel tevreden mee lijkt, maar vanbinnen wel het verlangen heeft naar vriendschap en verbinding. Het kan heel moeilijk zijn om dat uit te spreken naar jezelf toe, maar zeker naar een ander toe. Een onverschillige houding kan een coping schild zijn. Dit betekent dat je uit zelfbescherming een onverschillige houding aanneemt omdat het te kwetsbaar voelt als anderen zien dat je je eenzaam voelt. Een coping schild is dus een manier van omgaan met de eenzaamheid. 

Twee typen eenzaamheid

Van emotionele eenzaamheid is sprake als er intiem contact of een hechte band met een partner of goede vriend(in) wordt gemist. Dit ervaren veel mensen als er een geliefd persoon wegvalt uit hun leven. Sociale eenzaamheid wordt ervaren als er een bredere groep van mensen om een persoon heen wordt gemist, zoals kennissen, collega’s, buurtgenoten en mensen met dezelfde belangstelling. Dit komt voort uit de behoefte om contacten te hebben waarmee men gedachten kan uitwisselen.

Gevolgen van eenzaamheid 

Eenzaamheid kent vele negatieve gevolgen op het mentale en lichamelijke functioneren van een mens. Zo worden eenzame mensen vaker ziek, krijgen ze gemiddeld eerder kanker en hart- en vaatziekten, worden ze eerder dement en lijden ze vaker aan depressies. Ook kan eenzaamheid leiden tot een vermindering van het leervermogen, omdat er een toename is van stresshormonen die de cognitieve prestaties verminderen. Uit grote overzichtsstudies blijkt dat eenzaamheid en sociaal isolement twee keer zo gevaarlijk voor de mentale en lichamelijke gezondheid zijn als het hebben obesitas. Dit geeft aan hoe heftig de emotie van het ervaren van eenzaamheid kan zijn. 

Omgaan met eenzaamheid

Vaak lukt het mensen op eigen kracht om eenzaamheid te overwinnen. Het kan dat er weer een moment komt waarop men nieuwe mensen leert kennen en betekenisvolle relaties opbouwt en de eenzaamheid overgaat. Maar soms is er meer nodig. Om eenzaamheid op te lossen moet de oorzaak ervan beïnvloed worden. Ook moet de oplossing aansluiten bij behoeften en omstandigheden. In sommige gevallen kan het maken van nieuwe contacten of het vinden een hobby of werk helpen. 

Echter als men chronische eenzaamheid ervaart, zal dit vaak al begonnen zijn door negatieve ervaringen in de jeugd en kan het zoeken van psychologische hulpverlening nodig zijn om de basis van de ervaren pijn te behandelen. Helaas is eenzaamheid niet altijd op te lossen. Bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare kan een groot gevoel van eenzaamheid veroorzaken en niets kan die dierbare meer terugbrengen. De eenzaamheid die dan ervaren wordt is ontzettend intens en gaat door merg en been. Wel kan de eenzaamheid verlicht worden, terwijl het gemis blijft. Oprechte betrokkenheid en persoonlijk aandacht van anderen is in alle gevallen helpend voor mensen die eenzaamheid ervaren. ‘Gezien’ worden is essentieel voor elk mens, maar extra helend voor mensen die eenzaamheid ervaren. Praten over eenzaamheid is vaak een grote drempel, maar in de praktijk blijkt dat veel mensen zich zullen herkennen in het ervaren van eenzaamheidsgevoelens en kan lotgenotencontact erg opluchten. 

Ervaart u zelf eenzaamheid of kent u iemand die eenzaam is en heeft u behoefte aan hulp en ondersteuning? Dan kunt u altijd contact opnemen met Deviaa voor een intakegesprek. Graag helpen wij u verder.

Dit artikel delen:

Lees meer over:

Home Sfeerfoto Deviaa

Deze website maakt gebruik van cookies

Deze website gebruikt cookies. Door gebruik te maken van deze website, geeft u aan akkoord te zijn met het gebruik van cookies. Lees meer

Sluiten