Communiceren kun je leren!

In de maatschappij is overal communicatie. Ieder individu communiceert en heeft communicatie nodig om relaties op te bouwen én te onderhouden. Echter kan er op het gebied van communicatie ook veel misgaan. Er kan miscommunicatie ontstaan door ruis of andere factoren die een negatieve invloed hebben op de communicatie. Er kan daarnaast ook weinig tot geen communicatie zijn door verschillende redenen. Hoe kan deze ruis ontstaan? Wanneer is communicatie ‘goed’ en wanneer zorgt de communicatie voor problemen? Hoe kan de communicatie verbeterd worden? In dit artikel wordt eerst toegelicht wat communicatie is, vervolgens wordt er ingegaan op communicatie in de praktijk. Tenslotte worden er verschillende tips beschreven met betrekking tot goede communicatie.

Wat is communicatie?

Communicatie wordt omschreven als overdracht of uitwisseling van informatie. Communicatie wordt ook wel verbinding of verkeer genoemd. Er bestaan veel verschillende modellen over het proces communicatie. In deze blog wordt het basismodel van communicatie nader toegelicht.  Wanneer we communiceren is er een persoon die zendt, de zender. De zender geeft een boodschap aan de ander, de ontvanger. In een gesprek wisselen de ontvanger en de zender iedere keer van rol en zo wil men elkaar iets duidelijk maken. Door middel van communicatie zoekt men de verbinding.

Tijdens het communiceren spelen de hersenen een belangrijke rol, omdat de communicatie gecodeerd moet worden. De zender moet zijn of haar gedachten omzetten in woorden, zinnen en beelden om een duidelijke en heldere boodschap aan de ontvanger te geven. Dit noem je de boodschap encoderen. De ontvanger moet de boodschap decoderen, dit betekent de boodschap omzetten in gedachten. Dit is een doorlopend proces wat plaatsvindt tijdens het communiceren. Communicatie bestaat voor 20% uit verbale communicatie. Verbale communicatie gaat over wat je zegt. Het is een vorm van communiceren door middel van woorden en geluiden, zoals spreken of schrijven. Daarentegen bestaat 80% van communicatie uit non-verbale communicatie. Non-verbale communicatie gaat over hoe men iets zegt. Het zijn alle niet-woordelijke signalen die invloed hebben op hoe de boodschap overkomt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan lichaamshouding, intonatie, gezichtsuitdrukkingen en fysiek contact.  De zender kan non-verbale communicatie bewust inzetten of onbewust overbrengen in combinatie met verbale communicatie. De ontvanger decodeert naast de verbale communicatie, ook de non-verbale communicatie.   

Communiceren in de praktijk

Iedereen communiceert op zijn of haar eigen manier en per persoon en per moment verschillen de doelen wat betreft communicatie. De één communiceert meer oplossingsgericht, terwijl de ander meer gericht is op het bespreken van alle details. Daarnaast verschilt communicatie per cultuur en communiceren mannen over het algemeen anders dan vrouwen.

Doordat iedereen anders communiceert ontstaan er (soms onbewust) communicatieproblemen. Met als mogelijk gevolg dat er negatieve communicatiepatronen ontstaan. Negatieve communicatiepatronen bestaan onder andere uit aanvallend op elkaar reageren, bepaalde onderwerpen vermijden of zich passief gedragen als de ander blijft aandringen in de communicatie. Wanneer één of beide partner(s) een passieve houding aanneemt kan er een gebrek aan communicatie ontstaan. Dit kan als gevolg hebben dat emoties minder of niet geuit worden, de ander zich genegeerd voelt of dat iemand onverschillig overkomt.

Zoals eerder al benoemd bestaat de dagelijkse communicatie voor een groot deel uit non-verbale communicatie. Naast verbale communicatie, kan non-verbale communicatie ook een oorzaak zijn voor het ontstaan van communicatieproblemen. Wanneer de verbale communicatie, oftewel de gesproken woorden niet overeenkomen met de non-verbale communicatie kan dit verwarring en ruis geven in de communicatie en zelfs het begin zijn van wrijving of ruzie. Een voorbeeld hiervan is dat iemand zegt ‘Ik luister naar je’ en dat diegene vervolgens zijn hoofd omdraait en aandachtig naar iets anders kijkt. Dit kan op de ander overkomen als ongeïnteresseerd met als gevolg dat diegene geïrriteerd raakt: de persoon lijkt immers niet te doen wat hij (verbaal) wel beloofde!

Tips voor goede communicatie

Het is van belang om negatieve communicatiepatronen te doorbreken om de sfeer te verbeteren, ruzies op te lossen of zelfs te voorkomen en de verbinding te herstellen en te versterken. Een hulpmiddel in het doorbreken van negatieve communicatiepatronen zijn positieve communicatietechnieken. In deze blog worden een aantal van deze technieken toegelicht. 

Het eerste advies is: ‘Eerst begrijpen, dan begrepen worden’. Probeer eigen opvattingen, meningen en oordelen niet direct te uiten. Luister eerst naar de ander en probeer te begrijpen wat de ander werkelijk zegt. Het is een uitdaging en soms ook best moeilijk om je eigen oordeel, oplossing, visie of mening even aan de kant te zetten en werkelijk je open te stellen voor wat de ander te zeggen heeft. Toch is dit een belangrijke voorwaarde om de ander te begrijpen en helpt dit het vervolg van het gesprek enorm. Soms is het helemaal niet nodig om een mening te geven, maar wil de ander alleen dat er geluisterd wordt en is dat helpend voor het doel van het gesprek.

Om goed te luisteren naar de ander en te begrijpen wat de ander zegt is het helpend om de LSD-techniek te gebruiken. Dit houdt in dat de ontvanger in het gesprek luistert naar de zender, zijn boodschap samenvat en vraagt of hij dit goed begrepen heeft en vervolgens hierop doorvraagt. Zo helpt LSD om daadwerkelijk te luisteren en de ander te begrijpen. Daarbij is het belangrijk dat de ontvanger niet invult voor de ander. Dit kan bijvoorbeeld ook buiten het gesprek om gebeuren, of wanneer er nog maar een gedeelte van de boodschap is doorgegeven vanuit de zender. Bijna iedereen heeft de neiging om iets voor de ander in te vullen. Dit kan gaan om het gevoel van de ander, het gevolg voor de ander of door direct een kant en klare oplossing te geven zonder dat de zender daarom vraagt. Probeer dit te voorkomen.

In lijn met het vorige advies is het daarom goed om altijd ‘na te vragen’ in het gesprek wanneer het gezegde iets bij je oproept en nooit ‘zomaar aan te nemen’. Mensen kunnen elkaars gedachten niet lezen. Door na te vragen, door te vragen en samen te vatten wordt de gedachtegang van de ander steeds duidelijker en dit is helpend om de ander te begrijpen.

Tenslotte is het belangrijk dat de zender zich er ook van bewust is dat de ander zijn of haar gedachten niet kan lezen. De zender moet daarom proberen de boodschap zo volledig en concreet mogelijk te verwoorden. Het helpt daarnaast om de boodschap te verwoorden vanuit het ‘ik’ en het ‘jij’ daarin te vermijden, om zo constructief mogelijk met elkaar in gesprek te blijven. Een voorbeeld hierin kan zijn ‘Ik heb het gevoel dat ik het niet zo goed begrijp, kan je me uitleggen ……?’ in plaats van ‘Jij legt het onbegrijpelijk uit, dat begrijpt niemand.’ of ‘Ik vind dat jij echt onbegrijpelijke dingen zegt.’. Zo blijft de zender dicht bij zichzelf en bestaat er minder kans dat de ontvanger zich aangevallen voelt.

Positieve communicatie inzetten vergt energie van de gesprekspartners, maar levert constructieve gesprekken op die (op de lange termijn) bij kunnen dragen aan het versterken van de relatie.

Ervaart u of iemand die u kent problemen met communicatie, bijvoorbeeld binnen uw relatie of huwelijk en heeft u behoefte aan hulp en ondersteuning? Dan kunt u altijd contact opnemen met Deviaa voor een intakegesprek. Graag helpen wij u verder.