Blog trauma | Serie trauma en herstel

Sommige ervaringen zijn te gruwelijk om uit te kunnen spreken. Traumatische ervaringen kunnen zo ernstig zijn, dat je ze instinctief ontkent. Anderzijds kan er de wil zijn om het juist luidkeels te verkondigen en is er een innerlijke behoefte naar erkenning. Het herstel van een trauma kan echter pas beginnen als het bestaan ervan door de persoon zelf erkend wordt.

Deze blog beantwoordt vragen als: wat is nu eigenlijk een trauma? Wanneer is er sprake van een trauma? En wat zijn gevolgen van een trauma? Misschien vindt u herkenning in deze blog, misschien helpt deze blog u om het gedrag van een ander beter begrijpen.

Wat is een trauma?

Soms overkomen ons dingen die zo heftig, overweldigend of gruwelijk zijn dat we het niet meteen kunnen verwerken. Ongeveer 80% van de mensen heeft wel eens een traumatische ervaring meegemaakt. Wanneer een gebeurtenis echter zo ingrijpend is dat die een blijvende indruk achterlaat en lichamelijke en/of psychische klachten geeft, spreken we van een trauma. Je kunt bij een traumatische gebeurtenis denken aan een verkeersongeluk, seksueel misbruik, oorlogsgeweld of een overlijden. Maar ook als je getuige bent geweest van een heftige gebeurtenis bij een ander of je hebt vernomen dat een ander iets ernstigs is overkomen, kun je een trauma oplopen. Het is heel persoonlijk of een gebeurtenis traumatisch wordt of niet. Zo kunnen verschillende mensen eenzelfde nare gebeurtenis meemaken en is deze voor de één traumatisch en voor de ander niet. Hierin spelen veel factoren mee zoals het karakter en de veerkracht van een persoon, de manier waarop de omgeving reageert en de persoon steun ervaart en hoe de verwerking van het trauma plaatsvindt. Ook kan leeftijd een rol spelen. Zo kunnen voor kinderen ervaringen traumatisch zijn die dat voor volwassenen niet zijn. Als er veel stabiele factoren in het leven van een persoon zijn is de kans kleiner dat een ervaring traumatisch wordt.

Ook speelt de frequentie mee. Als een traumatische ervaring meerdere keren plaatsvindt zal dit een grotere impact op iemand hebben dan wanneer het een eenmalige ervaring is.

Wat zijn de gevolgen van een trauma?

De gevolgen van een nare gebeurtenis kunnen dus per persoon heel verschillend zijn. Wanneer een nare gebeurtenis voor een persoon traumatiserend is, wordt het zenuwstelsel tijdens de traumatische ervaring zo erg aangetast dat het niet meer vanzelf in balans komt, zoals in een normale reactie op een stressvolle gebeurtenis. Als dit lang aanhoudt zal deze ontwrichte balans blijvend zijn, tot het trauma verwerkt is.

Zolang deze ontwrichte balans aanhoudt kunnen er klachten ontstaan als het ervaren van chronische stress, angsten, herbelevingen, nachtmerries, vermijdingsgedrag, het in een isolement raken door het trauma, het gevoel hebben dat je de grip op je leven verliest, het hebben van depressieve gevoelens, een gejaagd en waakzaam gevoel, een slechte concentratie, duizeligheid, woede-uitbarstingen, vaak schrikken en paniekaanvallen.

Na een traumatische ervaring kan er ook depersonalisatie of derealisatie ontstaan. Dit is een reactie op het trauma waarbij je het gevoel kunt hebben dat je eigen lichaam de gebeurtenis vanaf een afstand waarneemt, of dat de wereld om je heen ineens heel raar aanvoelt. Dit duurt dan even en gaat vanzelf weer voorbij.

Als een trauma op zeer jonge leeftijd plaatsvindt kan dit veel invloed hebben op de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Door het ervaren van onveiligheid in de jonge jaren kan het vermogen aangetast zijn om gezonde of evenwichtige relaties met anderen aan te gaan. Dit is iets wat op verschillende gebieden van het leven tot uiting kan komen. Denk dan aan intieme relaties, op het werk, maar ook in vriendschappen bijvoorbeeld.

Een hele uitzonderlijke reactie op een trauma kan zijn dat iemand meerdere persoonlijkheden ontwikkelt. De persoon die het trauma meegemaakt heeft kan dan niet leven met het trauma en ontwikkelt als coping reactie op het trauma meerdere persoonlijkheden. Dit komt door een ernstige verstoring in het psychisch functioneren. Meestal gaat het hier om een trauma dat in de kinderjaren heeft plaatsgevonden in combinatie met emotionele verwaarlozing nadat het trauma plaatsvond. Deze persoon heeft dan geen sociale steun vanuit de omgeving gehad en dit heeft een grote negatieve invloed op de verwerking van het trauma.

De klachten die ervaren kunnen worden als gevolg van een trauma, zijn voor iedereen anders, maar doordat het zenuwstelsel zo ontregelt raakt is het in alle gevallen normaal dat men gedrag ervaart dat niet bij hem of haar past.

Trauma of PTSS?

Het kan dat iemand een nare gebeurtenis meemaakt, dat deze impact heeft op het dagelijks leven, maar dat de gevolgen daarvan langzaam overgaan en op den duur verdwijnen. Als dit echter niet het geval is en de klachten houden langer dan een maand aan, spreken we van een PTSS. Dit staat voor Post Traumatische Stress Stoornis. Maar dit betekent niet dat wanneer er niet meteen sprake van een PTSS is, de gebeurtenis voor iemand geen traumatische ervaring kan zijn. Het is logisch om na een nare gebeurtenis te maken te krijgen met emoties als angst, verdriet, hulpeloosheid, schuld en/of boosheid en dat het even tijd nodig heeft om dit een plek te kunnen geven. Wanneer een gebeurtenis zoveel impact heeft gehad dat deze niet verwerkt kan worden en er sprake is van een PTSS zullen de klachten blijvend invloed hebben op het dagelijks leven tot het trauma verwerkt is.

Wat als een PTSS onbehandeld blijft?

Wanneer een PTSS onbehandeld blijft, heeft het de neiging om steeds meer van het leven van de persoon te gaan bepalen. Dit hangt onder andere samen met het associatieve brein. Het associatieve brein zorgt ervoor dat degene met het trauma dingen met de traumatische ervaring gaat associëren die zorgen dat hij/zij er steeds weer aan herinnerd wordt.

Iemand die bijvoorbeeld een traumatisch ongeluk heeft meegemaakt en zich herinnert dat er op dat moment een rode auto langsreed, kan steeds herinnerd worden aan het ongeluk als er een rode auto langsrijdt. Zijn/haar hersenen reageren dan op de rode auto alsof hij/zij wéér moet vluchten, vechten of bevriezen. Maar stel dat de eerste keer dat diegene een rode auto ziet er ook een aanhangwagen achter de rode auto hangt, dan kan diegene naast de rode auto ook aanhangwagens gaan associëren met het traumatische ongeluk. Zo kan dit nog veel verder doorgaan tot de persoon voortdurend triggers tegenkomt in het dagelijkse leven.

De ernst van het trauma

Er is geen criterium waarmee de ernst van het trauma kan worden bepaald. Dit zou alleen maar leiden tot het betekenisloos vergelijken van problemen en gruwelijkheden. Wel zijn er bepaalde ervaringen waarvan met zekerheid gezegd kan worden dat het waarschijnlijk is dat een persoon er schadelijke gevolgen aan overhoudt. Ervaringen die daarbij horen zijn: het overrompeld worden door een gebeurtenis, de onmogelijkheid om te ontsnappen en het tot oneindig lang worden blootgesteld aan de gebeurtenis. Ook neemt de kans op schadelijke gevolgen toe als er fysiek letsel, blootstelling aan een extreme mate van geweld of het zien van gruwelijke vormen van sterven in het spel zijn. Wat in elke traumatische ervaring in ieder geval aan de orde is, is het ervaren van hulpeloosheid en angst.

 Dit is het eerste deel van de tweedelige serie over trauma en herstel. Het volgende deel van de serie zal gaan over het herstel van een trauma.

Ervaart u, of iemand in uw omgeving, problemen door een trauma en heeft u behoefte aan hulp en ondersteuning? Neem dan gerust contact op met Deviaa voor een intakegesprek. Graag helpen wij u verder.

Lize Krijgsman
Psycholoog i. o.